Μοναδικό και υπέροχο

Ένα μοναδικό για τα δεδομένα της Μακεδονίας επιτύμβιο μνημείο ήρθε στο φως στον Μακρύγιαλο Πιερίας, στην περιοχή της αρχαίας Πύδνας.



Πρόκειται για τα θεμέλια ενός βάθρου μήκους 35 μέτρων, επάνω στο οποίο πρέπει να υπήρχε μεγάλος αριθμός γλυπτών, όπως προκύπτει από τα πλούσια ευρήματα. Με τα έως τώρα στοιχεία οι αρχαιολόγοι οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μνημείο αφιερωμένο σε στρατιωτικά μέλη μιας οικογένειας, το οποίο απηχεί τον πλούτο και την ισχύ της Μακεδονίας την περίοδο της εκστρατείας στην Ανατολή.

Η πρώτη ανακοίνωση για το σημαντικό εύρημα έγινε πριν από λίγες ημέρες στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα από τον -μέχρι πρότινος- επικεφαλής των ανασκαφών στη Βόρεια Πιερία, Μάνθο Μπέσιο, και την αρχαιολόγο Αθηνά Αθανασιάδου. Το μνημείο βρέθηκε κοντά στην παραλία του Μακρυγιάλου, κατά τη διάρκεια των σωστικών ανασκαφών που συνοδεύουν την κατασκευή αποχετευτικού δικτύου στο χωριό.

Από τον μακεδονικό τάφο που βρέθηκε δίπλα στα θεμέλια του μνημείου έχει απομείνει μόνο μέρος της εισόδου.

Όπως ανέφερε ο κ. Μπέσιος, οι αρχαιολόγοι αρχικά εντόπισαν το όρυγμα ενός μεγάλου μακεδονικού τάφου, ο οποίος καταστράφηκε ήδη από την αρχαιότητα, και έναν μεγάλο κιβωτιόσχημο τάφο, τον μεγαλύτερο από όσους έχουν μέχρι στιγμής εντοπιστεί στα νεκροταφεία της Πύδνας (διαστάσεων 2,60 μ. Χ 1,30 μ. Χ 1 μ.). Δυτικά των τάφων, σε μικρή απόσταση, είχε κατασκευαστεί ένα μοναδικό για τα δεδομένα της Μακεδονίας επιτύμβιο μνημείο. Από το μνημείο διασώζεται αποσπασματικά μόνο η θεμελίωσή του, καθώς διαλύθηκε από την αρχαιότητα για να επαναχρησιμοποιηθούν τα υλικά του. Όμως οι ασυνήθιστα μεγάλες διαστάσεις του (είχε μήκος 35 μέτρα και πλάτος 4 μέτρα) έκαναν από την αρχή τους αρχαιολόγους να καταλάβουν ότι βρίσκονται μπροστά σε ένα σημαντικό εύρημα. «Το μνημείο καταστράφηκε ήδη από την αρχαιότητα, όπως μας υποδεικνύουν λίγοι τάφοι, κυρίως καύσεις του 1ου αι. π.Χ. και ένας κεραμοσκεπής, που εντοπίστηκαν στον ίδιο χώρο. Μάλιστα οι μεγάλου μεγέθους λίθοι του εσωτερικού του φαίνεται ότι λαξεύτηκαν επιτόπου», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Μπέσιος. «Όμως η θεμελίωσή του και τα υπόλοιπα ευρήματα μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για ένα επιτύμβιο βάθρο, το μεγαλύτερο που έχει βρεθεί στον ελληνικό κόσμο».

Οι αρχαιολόγοι υπολογίζουν ότι το βάθρο είχε ύψος 4 μέτρων. «Από τα ελάχιστα κομμάτια από ιωνικούς κίονες και κιονόκρανα συμπεραίνουμε ότι επρόκειτο για ένα κτίσμα ιωνικού ρυθμού. Επίσης είχαμε την τύχη να ανακαλύψουμε μεγάλα τμήματα τεσσάρων αγαλμάτων -κάτι σπάνιο για την Πύδνα- και πολλά μικρότερα κομμάτια από άλλα αγάλματα. Τα ευρήματα αυτά μας επιτρέπουν να υποθέσουμε βάσιμα ότι το μνημείο κοσμούνταν από μεγάλο αριθμό αγαλμάτων και μάλιστα από ένα από τα καλύτερα εργαστήρια της εποχής. Είναι η πρώτη φορά που βρίσκουμε μνημειακή γλυπτική στη Μακεδονία».

Ο κ. Μπέσιος, που ήταν από το 1982 υπεύθυνος όλων των ανασκαφών στη Βόρεια Πιερία και συνταξιοδοτήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, καταλήγει σε δύο εκδοχές για την αποκατάσταση του μνημείου. «Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, σε όλο το μήκος του μνημείου υπήρχε μια ιωνική στοά, όπου αναπτύσσονταν διάφορες συνθέσεις. Κατά τη δεύτερη εκδοχή, υπήρχε στο κεντρικό τμήμα ένας ναΐσκος ή μια ιωνική στοά, που πλαισιωνόταν δεξιά και αριστερά από ελεύθερες συνθέσεις. Η ομοιότητα των μορφών αλλά και των τεχνικών χαρακτηριστικών των αναγλύφων με άλλα γνωστά έργα μάς επιτρέπει να τα αποδώσουμε στο εργαστήριο του Λυσίππου».

Πολυτέλεια

Πώς εξηγούνται το μέγεθος και η πολυτέλεια του επιτύμβιου μνημείου; «Είναι όντως παράξενο ότι δεν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα ανάλογα μνημεία στη Μακεδονία, προφανώς λόγω της ελλιπούς έρευνας», εκτιμά ο κ. Μπέσιος. «Είναι δεδομένο ότι τα μεγαλύτερα γλυπτά της εποχής βρίσκονταν στη Μακεδονία στο 2ο μισό του 4ου αιώνα, καθώς εκεί βρισκόταν όλος ο πλούτος. Σκεφθείτε τους ανθρώπους που σε 12 χρόνια διέσχισαν, πολέμησαν και κατέκτησαν σχεδόν ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο και επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Αυτά τα ανδραγαθήματα δεν έπρεπε να υμνηθούν;».

Όσο για τον νεκρό που τιμά το μνημείο, ο κ. Μπέσιος έχει μια ξεχωριστή άποψη. «Η ονοματολογία ενδημεί τα τελευταία χρόνια στη Μακεδονία και πιστεύω ότι χάνουμε το κύριο μήνυμα των μνημείων. Η περίπτωση του μνημείου της Πύδνας είναι ιδιαίτερα διδακτική. Σίγουρα δεν ανήκει σε μέλος της βασιλικής οικογένειας. Εδώ έχουμε μια συστάδα τάφων μιας οικογένειας και όχι ενός ατόμου. Ούτε μπορεί το μνημείο να αποδοθεί σε γνωστά πρόσωπα της μακεδονικής ιστορίας της περιόδου. Τα γλυπτά του μνημείου δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι έχουμε να κάνουμε με μέλη της τάξης των ιππέων, που το πιθανότερο είναι ότι δεν θα γνωρίσουμε ποτέ τα ονόματά τους».


Πηγή: Γ. Λάλιος, Καθημερινή, Ανασκαφή