Μοναδικό ελληνικό φυτό ερωτοτροπεί υπό το φως της πανσελήνου!

Το φυτό σε παραθαλάσσια τοποθεσία του Αργοστολίου. Credit: (Franz Xaver / CC BY-SA 3.0)


 Ο θάμνος Ephedra foemina, ένα από τα είδη εφέδρας που φύονται στην Ελλάδα, αποδεικνύεται το μόνο γνωστό φυτό που περιμένει την πανσέληνο για να γονιμοποιηθεί

Η E.foemina, ένα φυτό με πυκνούς, μακρόστενους βλαστούς, φύεται σε ηλιόλουστες θέσεις της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής. Είναι ένα από τα είδη εφέδρας που δίνουν την εφεδρίνη, μια διεγερτική ουσία που χρησιμοποιείται για ντοπάρισμα και μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδία και άλλες επικίνδυνες παρενέργειες. Οι εφέδρες δεν παράγουν πραγματικά άνθη, αφού ανήκουν στην ομάδα των γυμνόσπερμων φυτών μαζί με τα κωνοφόρα. Οι αναπαραγωγικές δομές τους είναι μικροί κώνοι με αρσενικά και θηλυκά όργανα, ανάλογα με τις αναπαραγωγικές δομές των κωνοφόρων.

Στη διάρκεια της νύχτας, οι κώνοι εκκρίνουν σταγόνες ενός παχύρρευστου, σακχαρώδους υγρού που προσελκύει νυχτόβια έντομα για την επικονίαση -τη μεταφορά γύρης από τους θηλυκούς στους αρσενικούς κώνους.  Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης μελετούσαν άλλα είδη εφέδρας όταν παρατήρησαν ότι ότι οι σταγόνες της Ε.foemina εμφανίζονταν περίπου την ίδια εποχή κάθε έτος. Όταν όμως επισκέφθηκαν την Ελλάδα και την Κροατία το 2013, δεν βρήκαν τις σταγόνες και τα έντομα που περίμεναν.

«Αφού περάσαμε μια εβδομάδα στην Ελλάδα χωρίς να παρατηρήσουμε κανέναν επικονιαστή, είχαμε πραγματικά κακή διάθεση και αποφασίσαμε να πάμε για δείπνο αντί να επισκεφτούμε ξανά το πεδίο μελέτης» αναφέρει στο περιοδικό New Scientist η Καταρίνα Ράιντιν. «Ξαφνικά, είχαμε μια στιγμή "εύρηκα", ίσως επειδή κοιτούσαμε φωτογραφίες του φεγγαριού από την προηγούμενη χρονιά, οι οποίες έρχονταν σε αντίθεση με τη σκοτεινιά που κάλυπτε το πεδίο μελέτης».

Πράγματι, η ανάλυση των προηγούμενων παρατηρήσεων αποκάλυψε μια πιθανή σχέση με τον σεληνιακό κύκλο. Η σχέση επιβεβαιώθηκε τον Ιούλιο της επόμενης χρονιάς, όταν οι ερευνητές είδαν τα σταγονίδια να εμφανίζονται υπό το φως της πανσελήνου. Αντίθετα, καμία σχέση με τον σεληνιακό κύκλο δεν παρατηρήθηκε σε ένα άλλο είδος εφέδρας που γονιμοποιείται από τον άνεμο αντί από έντομα.

Αρκετά ζώα είναι γνωστό ότι αντιδρούν στις φάσεις της Σελήνης, ανάμεσά τους διάφορα είδη καβουριού, θαλάσσιων πτηνών και σκαθαριών. Στο βασίλειο των φυτών, όμως, η Ε.foemina φαίνεται πως έχει την πρωτιά. «Από ό,τι γνωρίζουμε, είναι η πρώτη» λέει η Ράιντιν. «Τη νύχτα, οι πολυάριθμες σταγόνες επικονίασης λάμπουν σαν διαμάντια υπό το σεληνόφως, ένα εντυπωσιακό θέαμα ακόμα και για το ανθρώπινο μάτι» σχολιάζει.

Ο λόγος που το φυτό αναπαράγεται μόνο την πανσέληνο, καθώς και ο μηχανισμός του φαινομένου, παραμένουν άγνωστοι. Οι ερευνητές ανησυχούν ωστόσο ότι το μοναδικό φυτό μπορεί να απειλείται από τη φωτορύπανση. Επίσημες μετρήσεις δεν υπάρχουν, ωστόσο οι ερευνητές έχουν την εντύπωση ότι η Ε.foemina φύεται όλο και πιο μακριά από ανθρώπινους οικισμούς.

Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Biology Letters.

Πηγή: Το Βήμα